Page 10 - WILANÓW pałac i park

Wstêp

łaziebny według planów Szymona Bogumiła Zuga, autora istniejących w pobliżu
Oficyny Kuchennej i Kordegardy. Pawilon ok. 1900 r. zyskał dodatkowe piętro.
Do skrzydła północnego od ogrodu architekt Franciszek Maria Lanci dobudował w po-
łowie XIX w. trakt w kostiumie neorenesansowym, zawierający na parterze nowe sale
muzealne, a na piętrze apartamenty mieszkalne.

Po śmierci Aleksandry Potockiej (1818–1892) muzeum, pałac i dobra ziemskie
przeszły do Ksawerego Branickiego (1864–1926), którego majątek mógł gwaran-
tować właściwą opiekę nad zabytkowym Wilanowem, jego zbiorami artystycznymi,
bibliotecznymi i archiwalnymi oraz ich funkcjami publicznymi. Dzięki staraniom Adama
Branickiego (1892–1947) bibliotekę przekazano w roku 1932 w wieczysty depozyt
Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej. Księgozbiór w znacznym stopniu przetrwał

wojnę jako zasób Biblioteki Narodowej w Warszawie. W okresie II wojny światowej
rezydencja była kilkakroć dewastowana i grabiona przez władze III Rzeszy, żołnierzy
wojsk okupacyjnych, niemieckich i węgierskich. Większość dzieł sztuki Polska odzyskała
już w 1945 r. Część wywiezionych przez hitlerowców zabytków zagarnęła Armia

Czerwona, a niektóre z tych przedmiotów powróciły dopiero w latach 50. XX w.
W 1945 r. zespół pałacowo-ogrodowy został przejęty przez państwo, a zarząd po-
wierzono Muzeum Narodowemu w Warszawie. Po gruntownej renowacji, zakończonej
w 1962 r., pałac został ponownie udostępniony zwiedzającym.
Bogactwo wystroju i wyposażenia epoki baroku, tak jak i kształt pierwotnego mu-
zeum Potockich nie jest nam w pełni znane. Trwają pasjonujące badania, nieomal

codziennie ujawniające nowe fakty czy odkrycia, które wzbogacają już całkowicie
egalitarny program nowoczesnego muzeum.
Pałac wilanowski należy do najcenniejszych zabytków w kraju, ponieważ jest naj-
mniej zniszczoną siedzibą królewską i wciąż odznacza się autentyzmem dyspozycji
przestrzennej oraz bogactwem oryginalnej dekoracji i wystroju. Jest zjawiskiem unika-

towym, zważywszy na geopolityczne położenie Polski i rozliczne kataklizmy wojenne.
Wykonana w latach 2003–2009 całkowita restauracja elewacji pałacowych przy-
wróciła im oryginalną, głównie barokową kolorystykę i doprowadziła do uratowania
zabytkowych rzeżb i malowideł oraz innych detali dekoracji, których w sumie jest
ponad tysiąc. Zespół 32 historycznych obiektów budowlanych i dwa parki, Wilanow-
ski i Morysiński, rozdzielone starorzeczem Wisły, obejmują w sumie blisko 90 ha,

stanowiąc tylko część trzonu krajobrazowego i gospodarczego dawnej rezydencji,
złożonej ponadto między innymi z pałaców i parków w Natolinie, Gucinie i Ursynowie
(dawnej Roskoszy).
Obszar Parku Wilanowskiego, Morysin i fragmenty alei biegnących w głąb dzisiej-

szej Warszawy w 1994 r. zostały wyróżnione przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
Jezioro Wilanowskie jako Pomnik Historii.

8