Page 7 - Wilanów

Wilanów

Paweł Jaskanis

Muzeum Pałac w Wilanowie jest opiekunem zabytków i miejsca pamięci
o królu Janie III Sobieskim (1629–1696). W tradycji narodowej genius loci
Wilanowa utożsamiany jest z najwznioślejszymi uczuciami patriotyczny-
mi i kształtowaniem postaw obywatelskich w służbie Rzeczypospolitej i pro
publico bono. Pamiątki po Sobieskich nie przetrwałyby, gdyby nie wyjątkowy
wysiłek Stanisława Kostki Potockiego (1755–1821), który rozpoczął zbiera-
nie w pustym pałacu przedmiotów łączonych z królem Janem III, w 1799 r.
ufundował w Wilanowie jedno z pierwszych muzeów polskich, a następnie
– od 5 sierpnia 1805 r. – udostępnił je publiczności. Jego wnuk, August
Potocki (1803–1867), kontynuował to wielkie dzieło.
W warunkach utraconej przez Polskę suwerenności i zaborów instytucja
wilanowska zastępowała, podobnie jak inne muzea prywatne, nieistniejące
muzea państwowe. Wychowanie przez ojczystą historię i światową sztukę
było wtedy ogromnie ważne, dziś również jest to jeden z podstawowych
elementów działalności muzealnej. Dzieła sztuki europejskiej i azjatyckiej,
tworzące zrąb kolekcji Potockiego, pozwalają prowadzić usystematyzowany
wykład o historii i sztuce.
Początki rezydencji sięgają połowy XVII w., kiedy to dla Bogusława
Leszczyńskiego rozpoczęto we wsi Milanów budowę pałacu według projektu
Giovanniego Batisty Gisleniego. 23 kwietnia 1677 r. Milanów kupił król
Jan III, zastając „ściany na 3 łokcie nad ziemię wymurowane”. W tym czasie
nastąpiła zapewne zmiana nazwy dóbr na Willanów (od włoskiego terminu
villa nuova). Przed ok. 1680 r. na fundamentach powstał dwór murowany,
alkierzowy, nie budzący respektu swoją okazałością. W latach 1681–1696
w dwóch fazach wzniesiono pałac według projektu i pod nadzorem Agostino
Locciego. W zespole rzemieślników i artystów przy pałacu pracowali Polacy,
Włosi i Francuzi. Najbardziej znani z nich to rzeźbiarz Stefan Szwaner, ma-
larze Claude Callot, Jerzy Eleuter Szymonowicz-Siemiginowski, Jan Reisner, 01
Michelangelo Palloni i Martin Altomonte. Zegar słoneczny na elewacji
Kolejna właścicielka dóbr wilanowskich Elżbieta Sieniawska (1666– ogrodowej pałacu pochodzi
1729) rozbudowała pałac o skrzydła według projektu Giovanniego Spazzia z lat osiemdziesiątych XVII w.
Umieszczony pod
w latach 20. XVIII w. Prace rozpoczął Józef Fontana, a zakończył Jan Zygmunt Chronosem, w postaci
Deybel – już w okresie dzierżawy pałacu przez króla Augusta II Mocnego rozpiętej tkaniny jest
(1670–1733). Na dworze Sieniawskiej działali znakomici rzeźbiarze, mię- barokową alegorią czasu,
dzy innymi Gianfrancesco Fumo i Jan Jerzy Plersch oraz malarz Giuseppe ukazującą poprzez godziny
i dni planetarne cykl
Rossi. Dla Wettyna pracował duży zespół artystów pod kierunkiem malarza kosmicznych przemian
Johanna Samuela Mocka, między innymi wybitny ebenista i lakiernik Martin rządzących biegiem świata
Schnell. Niewiele jeszcze wiemy o mecenacie artystycznym Czartoryskich, ko- i życiem ludzkim.
lejnych właścicieli pałacu. Przy skrzydle południowym w latach 80. XVIII wie- 02, 04
ku dla Elżbiety z Czartoryskich Lubomirskiej (1736–1816) został dostawio- Widok Pałacu w Wilanowie
ny parterowy pawilon łaziebny według planów Szymona Bogumiła Zuga, z lotu ptaka.

strona 5